Przyczyny uszkodzenia rdzenia kręgowego

Rdzeń kręgowy jest jedną z części ośrodkowego układu nerwowego odpowiedzialnego za przewodzenie bodźców pomiędzy mózgowiem a układem obwodowym. Zlokalizowany jest w kanale kręgowym, który stanowi ochronę przed wpływem czynników zewnętrznych. Urazy powstałe w tym obrębie charakteryzują się napięciem mięśniowym, a także zaburzeniem koordynacji równowagi oraz kontroli i wykonywania ruchów.

Najczęściej do uszkodzeń kręgosłupa dochodzi w wyniku wypadku komunikacyjnego bądź upadku na głowę (np. skok do płytkiej wody), czego skutkiem jest ucisk elementów kostnych na rdzeń, powodujący upośledzenie ukrwienia, uszkodzenie bądź przerwanie jego ciągłości.

Oprócz ucisku można jeszcze wymienić trzy podstawowe mechanizmy uszkodzenia rdzenia, takie jak:

  • wstrząśnięcie – czego następstwem jest chwilowe i odwracalne porażenie rdzenia,
  • stłuczenie – spowodowane jest tępym urazem w wyniku, którego dochodzi do krwotoku, zaburzenia ukrwienia i zmian martwiczych,
  • uszkodzenia naczyniowe – jego konsekwencją jest niedokrwienie oraz martwica.

Jakie uszkodzenia rdzenia wyróżniamy?

Uszkodzenia rdzenia można podzielić na całkowite i częściowe. Pierwsze powodują nieodwracalne przerwanie wszystkich dróg czuciowych i ruchowych na poziomie urazu, wykluczając czynności odruchowo-bezwarunkowe. Uszkodzenia częściowe natomiast obejmują bardzo szeroką i zróżnicowaną grupę. Są to m.in. pacjenci z nierozległymi zaburzeniami neurologicznymi, jak i z ciężkimi niedowładami.

Uszkodzenia rdzenia – badania

Aby ustalić uszkodzenie rdzenia, należy przeprowadzić badania neurologiczne. Warto przy tym pamiętać, że w ciągu kilku pierwszych godzin po urazie, nie da się dokładnie wskazać rodzaju uszkodzenia (całkowite, częściowe), ponieważ w tym czasie nadal zachodzą określone procesy, które mogą ustąpić bądź dalej postępować.

Stan pacjenta określa się według specjalnej skali ruchowej. Chorych można zatem podzielić na pięć grup:

  • całkowite uszkodzenie rdzenia,
  • zachowane czucie, jednak bez czynności ruchowych poniżej poziomu uszkodzenia,
  • częściowa funkcja ruchowa (bezużyteczna),
  • częściowa czynność ruchowa mimo niedowładu (użyteczna),
  • brak ubytków neurologicznych.

Leczenie i rehabilitacja uszkodzonego rdzenia kręgowego

Rehabilitację pacjentów z uszkodzonym rdzeniem kręgowym można podzielić na kilka etapów. Jednak to w początkowej fazie szczególną uwagę powinno się poświęcić pielęgnacji chorego. Należy pamiętać o toalecie, zachowaniu higieny, stosowaniu materaców przeciwodleżynowych, zmianie pozycji co trzy godziny, kontroli cewnika i oklepywaniu.

Rehabilitacja obejmuje:

  • Ćwiczenia oddechowe – pomagają w usuwaniu wydzieliny oskrzelowej oraz wzmacniają mięśnie.
  • Ćwiczenia porażonych kończyn – zapobiegają przykurczom i zwyrodnieniom, a także pomagają w zachowaniu pełnej ruchomości w stawie.
  • Ćwiczenia według koncepcji neurofizjologicznych – należy je włączyć do rehabilitacji po pojawieniu się funkcji mięśni. Przeprowadzane czynności stymulują siłę mięśniową, uelastyczniają tkanki miękkie, stabilizują mięśnie kręgosłupa, poprawiają ruchomość kończyn.
  • Pionizacja – powinno się ją rozpocząć w ciągu kilku pierwszych dni po urazie, podnosząc łóżko do kąta 30°, a następnie przechodząc do pozycji siedzącej i nauki chodzenia.
  • Terapia manualna – przy pomocy konkretnych metod mobilizacji można zredukować odczuwanie bólu, jednocześnie poprawiając ruchomość.
  • Kinesiotaping – technika polega na użyciu specjalnych elastycznych plastrów, które odciążają, stabilizują, stymulują tkanki.
  • Fizykoterapia – zabiegi regenerujące, rozluźniające, przyspieszające zrost kości, zmniejszające ból i obrzęki.
  • Masaż – redukuje napięcie w obszarze urazu oraz poprawia ukrwienie tkanek.

Podsumowanie

Uszkodzenie rdzenia kręgowego to poważny uraz, który wymaga przeprowadzenia konkretnego leczenia. Rehabilitacja powinna się składać z różnego rodzaju ćwiczeń (oddechowych, kończyn), pionizacji, terapii manualnej, masażu, fizykoterapii czy kinesiotapingu. Warto pamiętać, że nieprawidłowo leczony uraz kręgosłupa może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zmiany zwyrodnieniowe, ograniczona ruchomość stawów, przykurcze mięśniowe, niedowład czy wady postawy.